Iran-Israel: ही दोन्ही देश गेल्या अनेक दशकापासून एकमेकांचे कट्टर शत्रू म्हणून ओळखले जातात. पण अलीकडच्या काळात या दुश्मनीत अधिक आक्रमकपणा दिसून येत आहे. हल्ल्यांचे प्रत्युत्तर, अणुशक्तीचा वाढता धोका आणि प्रॉक्सी युद्धामुळे या संघर्षाने आता जागतिक शांततेलाच धोका निर्माण केला आहे.
एकेकाळचे मित्र, आजचे शत्रू
1948 मध्ये Israel ची स्थापना झाल्यावर अनेक अरब राष्ट्रांनी त्याला विरोध केला. इराणासारख्या देशांनी 1950 मध्ये इस्रायलला मान्यता दिली होती. दोन्ही देशांत जलतो याचे चांगले संबंध – व्यापार, लष्करी सहकार्य आणि तेल व्यवहार चालू होते. पण 1979 मध्ये इराणमध्ये इस्लामी क्रांती आगळ्य़ावेगाने टाकली आणि शाह रझा पहलवी यांची सत्ता उठवून गेली. अयातुल्ला खोमैनी यांनी शिया इस्लामी प्रजासत्ताक स्थापन केल्यावर त्यांनी इस्रायलला “सैतान देश” घोषित केले.
शत्रुत्वाचे धार्मिक आणि राजकीय स्वरूप
इराण स्वतःला सम्पूर्ण इस्लामी जगाचा नेता मानतो. इस्रायल हे ज्यू राष्ट्र असल्यामुळे इराणला त्याच्या अस्तित्वाचा राग आहे. Israel ला बेकायदेशीर, बळकावलेला देश मानतो. त्यांना वाटते की, पॅलेस्टाईनवर इस्लामी सत्ता परत यायला हवी. इस्रायल मात्र इराणकडूनच सर्वात मोठा धोका मानतो. इराणी धर्मगुरू Israel ला “कॅन्सर” असे संबोधतात.
प्रॉक्सी युद्धाची व्याप्ती
These दोघेही देश थेट युद्ध करत नाहीत, but each other against प्रॉक्सी युद्ध छेडला. इराणने हमास, हिजबुल्लाह, इस्लामिक जिहाद मूव्हमेंट, शिया मिलिशिया सारख्या संघटनांना आर्थिक व लष्करी मदत केली आहे. वे इस्रायलवर सतत रॉकेट हल्ले, बॉम्बस्फोट आणि घुसखोरी करतात. इस्रायलने प्रत्युत्तर म्हणून गाझा, लेबनॉन, सीरिया आणि इराकमधील ठिकाणांवर तडाखेबंद हल्ले केले आहेत.
अणुशक्ती आणि संभाव्य युद्ध
इराणच्या अणु कार्यक्रमामुळे इस्रायल अधिकच चिंतीत आहे. Israel ला भीती वाटते की इराण अण्वस्त्रांच्या जवळ पोहोचला आहे आणि यामुळे तो मोठा धोका बनू शकतो. इस्रायलने याआधी इराणी अणुशास्त्रज्ञांना लक्ष्य केले असून, अनेक सायबर हल्लेही घडवले आहेत.
जागतिक परिणामांची शक्यता
या संघर्षाचा परिणाम केवळ मध्यपूर्वेपुरता मर्यादित नाही. अमेरिका, रशिया, चीन यासारखे देश या वादात प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्षपणे गुंतलेले आहेत. एक मोठा मिसाईल हल्ला झाला, तर संपूर्ण पश्चिम आशिया पेटून उठेल आणि त्याचे पर्यवसान तिसऱ्या महायुद्धात होऊ शकते. इराणने जर Israel वर थेट अणुहल्ला केला, तर इस्रायल अत्यंत आक्रमकपणे उत्तर देईल आणि त्यात हजारो निष्पापांचे जीव जातील.
भारताचं स्थान आणि भूमिका
भारताने कायमच या वादात तटस्थ भूमिका आहे. भारताचे इराणशी ऐतिहासिक, सांस्कृतिक आणि ऊर्जा संबंध असल्यापासून, तर इस्रायलशी संरक्षण व शेती तंत्रज्ञानक्षेत्रात सहकार्य आहे. अशा परिस्थितीत भारताला सावध पावलं टाकावी लागतात. युद्ध भडकल्यास भारतातील तेल दर, व्यापार आणि परदेशी नागरीक सुरक्षिततेवर परिणाम होऊ शकतो.
Pakistan वर उपासमारीचे संकट: जागतिक बँकेचा अहवाल
