भारत लवकरच डेंग्यूविरुद्ध एक महत्त्वाची लस मिळवू शकतो, कारण ‘Made in India’ आवृत्तीची लस ‘Qdenga’ येत्या वर्षी लाँच होण्याची शक्यता आहे. ही लस जपानी कंपनी टाकेडाने विकसित केली आहे आणि हैदराबादस्थित बायोलॉजिकल ई (Bio E) च्या सहकार्याने भारतात तयार केली जात आहे. Qdenga सर्व चार डेंग्यू विषाणू प्रकारांपासून संरक्षण प्रदान करेल आणि याला दोन डोस लागतील.
डेंग्यूविरुद्ध भारताची लढाई
गेलेल्या काही वर्षांत भारतात डेंग्यूच्या प्रकरणांमध्ये चिंताजनक वाढ झाली आहे, ज्यामुळे रुग्णालयात दाखल होणे आणि मृत्यू झाल्याची संख्या वाढली आहे. 2023 मध्ये भारतात जवळपास 3 लाख डेंग्यू प्रकरणे नोंदवली गेली, जी गेल्या 5 वर्षांतील सर्वात जास्त आहेत. त्यामुळे या लसीचा आगमन अत्यंत महत्वाचा ठरू शकतो.
Qdenga म्हणजे काय आणि ती कशी कार्य करते?
डेंग्यू ताप हा Aedes Aegypti मच्छराद्वारे पसरणारा विषाणूजन्य संसर्ग आहे. या विषाणूचे चार भिन्न प्रकार — DENV-1 ते DENV-4 — आढळतात, ज्यामुळे प्रभावी लस विकसित करणे आव्हानात्मक होते.
Qdenga, ज्याला TAK-003 असेही म्हणतात, ही एक जीवित कमी-जिवंत (live-attenuated) लस आहे जिच्यामध्ये सर्व चार डेंग्यू विषाणूंचे कमी झालेले रूप असते. यामुळे व्यापक संरक्षण मिळते. ही लस दोन डोस मध्ये दिली जाते, ज्यात तीन महिन्यांचा अंतर असतो.
लस सुरक्षितता व परिणामकारकता
अनेक देशांमध्ये केली गेलेली क्लिनिकल चाचण्या दर्शवितात की, TAK-003 लसने दोन्ही, पूर्वी डेंग्यूला संरक्षित आणि न संरक्षित लोकांमध्ये, 90% पेक्षा जास्त इम्युनोजेनिसिटी दाखवली आहे. याचा अर्थ ही लस मोठ्या प्रमाणावर सुरक्षित व कार्यक्षम आहे.
भारतामध्ये लाँचची माहिती
Qdenga आता भारतात स्थानिक सुरक्षा डेटा गोळा करण्यासाठी चाचण्यांमध्ये आहे. टाकेडाच्या जागतिक लसी विभागाचे अध्यक्ष डेरिक वॉलेस यांनी सांगितले की, लस 2026 मध्ये भारतात मान्यता मिळण्याची शक्यता आहे. लस एकाच वेळी खासगी आणि सार्वजनिक क्षेत्रात सादर केली जाईल.
बायोलॉजिकल ई चा सहभाग
हैदराबादस्थित बायोलॉजिकल ई ही भारतीय कंपनी ही लस स्थानिक उत्पादनासाठी जबाबदार असेल. टाकेडाची जर्मन सुविधा एकल डोस वायल तयार करते, तर Bio E भारतीय बाजारासाठी एकल व मल्टी-डोस दोन्ही स्वरूपात लस तयार करेल.
आधुनिक आणि परवडणाऱ्यावाले मल्टी-डोस स्वरूप सरकारच्या आरोग्य कार्यक्रमात फायदेशीर ठरणार आहे.
निष्कर्ष
डेंग्यूच्या वाढत्या प्रकरणांवर प्रभावी उपाय म्हणून Qdenga लस भारतात लवकरच उपलब्ध होणार आहे. निर्मिती आणि वितरणासाठी ‘Made in India’ पायाभूत सुविधा अस्तित्वात आल्याने हा प्रकल्प देशासाठी फार महत्त्वाचा ठरणार आहे. या लसीमुळे डेंग्यू नियंत्रणात मदत होऊ शकते आणि जनहिताचा मोठा विषय सुलभ होईल.
